Εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα: Τι αποδυναμώνει («Ρίχνει») το ανοσοποιητικό σύστημα
Γράφτηκε από τον/την Δρ. Μοσχοβάκη Αναστασία, Ειδική Παθολόγος
Η σωστή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος του οργανισμού έχει ζωτική σημασία για την επιβράδυνση της βιολογικής γήρανσης και την εξουδετέρωση των βλαπτικών παραγόντων που περιλαμβάνουν τοξίνες καρκινογόνα επιθετικά μικρόβια και παθογόνους οργανισμούς, οι οποίοι επιτίθενται στο σώμα σε καθημερινή βάση. Το ανοσοποιητικό σύστημα ωστόσο έχει κεντρικό ρόλο και στην αποφυγή εκδήλωσης ψυχοσωματικών νοσημάτων.
Το αμυντικό σύστημα του ανθρώπου περιλαμβάνει πολλούς μηχανισμούς άμυνας και προστασίας.
Βασικό ρόλο στην άμυνα του οργανισμού έχουν τα λευκά αιμοσφαίρια και ορισμένες χημικές ουσίες του αίματος που προσηλώνονται στους ξένους οργανισμούς και τις τοξίνες και τους καταστρέφουν. Οι κυτοκίνες (π.χ. οι ιντερλευκίνες, η ιντερφερόνη α, παράγοντας νέκρωσης όγκων (TNF)) και χημικές ουσίες που παράγονται σε κυτταρικό επίπεδο συντελούν στην ρύθμιση ανοσιακών, αποτοξινωτικών και αιμοποιητικών διεργασιών.
ΑΙΤΙΑ ΕΞΑΣΘΕΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ
Διακρίνουμε φυσιολογικούς παράγοντες, παράγοντες καθημερινότητας και χρόνια νοσήματα.
Α. ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
Ο κυριότερος φυσιολογικός παράγοντας που προκαλεί καταστολή του ανοσοποιητικού στον ενήλικο, είναι η ηλικία. Η καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος με την ηλικία οφείλεται σε πολλές ταυτόχρονες παθοφυσιολογικές διαταραχές. Ενδεικτικά:
• Με την ηλικία το ανοσοποιητικό σύστημα είναι λιγότερο σε θέση να διακρίνει παράγοντες του σώματος από βλαπτικά αντιγόνα. Αυτό σημαίνει βραδεία αντίδραση σε βλαπτικά ερεθίσματα, αλλά και αυξημένη τάση για παραγωγή αντισωμάτων που κατευθύνονται ενάντια στους ίδιους τους ιστούς του σώματος (αυτοαντισώματα).
• Τα μακροφάγα και τα λεμφοκύτταρα καταστρέφουν τα βακτήρια, τα καρκινικά κύτταρα και άλλα αντιγόνα πιο αργά. Αυτό πιθανώς συντελεί και στην αυξημένη συχνότητα του καρκίνου μεταξύ των ηλικιωμένων.
• Υπάρχει πτώση λεμφοκυττάρων και συμπληρώματος.
• Τα αντισώματα είναι λιγότερο ικανά να παγιδεύουν τα βλαπτικά αντιγόνα (μειωμένη λειτουργικότητα).
Β. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑΣ
Οι κυριότεροι παράγοντες της καθημερινότητας που προκαλούν καταστολή του ανοσοποιητικού είναι το κάπνισμα, η καθιστική ζωή και η κακή διατροφή.
Α. Κάπνισμα
Ο άκαυστος καπνός περιέχει νικοτίνη, καρκινογόνες ουσίες και τοξίνες, με την καύση όμως οι βλαπτικές ουσίες σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες πολλαπλασιάζονται λόγω της εξαέρωσης, της πυρόλυσης της πυροσύνθεσης του καπνού και των άλλων χημικών προσθέτων που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή των διαφόρων ειδών τσιγάρου. Οι τοξικοί αυτοί παράγοντες αλλοιώνουν την τοπική άμυνα του αναπνευστικού επιθηλίου, με αποτέλεσμα την μειωμένη ανοσολογική ικανότητα. Η διαταραχή του ανοσοποιητικού επιδεινώνεται περαιτέρω στον χρόνιο καπνιστή, λόγω της αύξησης του διοξειδίου του άνθρακα και της πτώσης του οξυγόνου του αίματος. Μελέτες έχουν αναδείξει σε καπνιστές δυσλειτουργία των λευκών αιμοσφαιρίων. Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα χρησιμοποιούν συνήθως ηλεκτρική θέρμανση για να παραδώσουν νικοτίνη μέσω της αερολύσεως. Ορισμένα ηλεκτρονικά τσιγάρα περιέχουν μάλιστα μηδενική νικοτίνη και αποτελούν αερολύματα με αρωματικές ουσίες.
Παρά το γεγονός ότι απαιτούνται μεγαλύτερες και μακροχρόνιες μελέτες για την ακριβή αποτύπωση των επιδράσεων του ηλεκτρονικού τσιγάρου που προς το παρόν σκοντάφτουν στην έλλειψη χρηματοδοτών, οι διαλύτες, τα αρώματα και τα πρόσθετα στην υγρή βάση, μετά την εξάτμιση, εκθέτουν με βάση ορισμένες έρευνες τους χρήστες σε πολλαπλές προσβολές στην αναπνευστική οδό, τα αιμοφόρα αγγεία και το ανοσοποιητικό σύστημα.
Β. Καθιστική ζωή
Η σωστή συστηματική άσκηση σε αρκετές περιπτώσεις σύμφωνα με μελέτες οδηγεί σε καλύτερη μεταβολική κατάσταση και κινητοποιεί αμυντικές εφεδρείες σε ολόκληρο το σώμα. H σωστή άθληση περιλαμβάνει δραστηριότητες που προκαλούν μετατόπιση του κέντρου βάρους του σώματος και επιτάχυνση της αναπνοής και του σφυγμού. Η δραστηριότητα αυτή μπορεί να μην είναι οργανωμένη άσκηση, αλλά γρήγορο περπάτημα ημερησίως.
Γ. Κακή διατροφή
Τα υγιή άτομα πρέπει να κάνουν διατροφή που να περιλαμβάνει καθημερινώς φρούτα, λαχανικά, σύνθετους υδατάνθρακες (π.χ. όσπρια, μαύρο ψωμί, δημητριακά ολικής άλεσης), extra παρθένο ελαιόλαδο, γαλακτοκομικά προϊόντα χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά. Η καθημερινή διατροφή δεν πρέπει να έχει υψηλή περιεκτικότητα σε θερμίδες. Το ψάρι εφοδιάζει το σώμα με υψηλής ποιότητας πρωτεΐνη, ω3 λιπαρά, πολύτιμα άλατα και βιταμίνες και πρέπει να είναι συστατικό μιας σωστής ισορροπημένης διατροφής. Καλό είναι να αποφεύγεται η κατάχρηση κρέατος, λιπαρών ιδιαίτερα κορεσμένων, γλυκαντικών ουσιών και τυποποιημένων προϊόντων (κενές θερμίδες). Συνιστάται επίσης η πόση επαρκούς ποσότητας νερού υψηλής ποιότητας.
Γ. ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ
Ο κατάλογος των νοσημάτων που προκαλούν αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα είναι μακρύς και οι παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί διαφέρουν από περίπτωση σε περίπτωση. Ενδεικτικά νοσήματα και καταστάσεις που εξασθενούν το ανοσοποιητικό σύστημα είναι:
• Οι αναπνευτικές λοιμώξεις (συνήθως προκαλούν παροδική καταστολή)
• Η υπερκόπωση
• Το άγχος
• Ο αλκοολισμός
• Η αναιμία
• Η στεφανιαία νόσος
• Η κίρρωση του ήπατος
• Η χρόνια αναπνευστική πνευμονοπάθεια
• Η λοίμωξη από τον ιό του aids
• Η σπληνεκτομή
• Νοσήματα με ελαττωματική παραγωγή αντισωμάτων (π.χ. λευχαιμία)
• Νοσήματα υπό κορτικοειδή
• Ο διαβήτης
• Τα καρκινώματα
Η σωστή παθολογική εξέταση έχει ζωτική σημασία σε κάθε περίπτωση εξασθενημένου ανοσοποιητικού συστήματος. Ο εντοπισμός και η άριστη ρύθμιση τυχόν υποκείμενου παθολογικού νοσήματος ή παράγοντα είναι πολύ σημαντική. Σε αρκετές περιπτώσεις απαιτείται φαρμακευτική αγωγή σε συνδυασμό με εφαρμογή ειδικών διατροφικών προγραμμάτων και προγραμμάτων καθημερινότητας ανάλογα με το είδος της πάθησης.
Η ενισχυτική εφαρμογή εμβολίων προς τόνωση του ανοσοποιητικού συστήματος έχει εφαρμογή σε ορισμένες περιπτώσεις.
Δρ.Μοσχοβάκη Αναστασία
Ειδική Παθολόγος
